آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون

ارزیابی حسی روشی علمی است که غذا و سایر مواد را به گونه اي که با حواس پنجگانه بینایی، بویایی، چشایی و لامسه ادراك می شوند، مشاهده، اندازه گیري، بررسی، نتیجه گیري و تعبیر می کند. در ارزیابی حسی مواد غذایی، مصرف کننده به جاي دستگاهها و ابزارهاي اندازه گیري از حواس پنجگانۀ خود به منظور رد یا قبول مواد غذایی استفاده می کند. این ارزیابی را ارگانولپتیک می گویند.روغن زيتون با داشتن اسيد هاي چرب اشباع نشده و آنتي اكسيدانهاي فراوان به لحاظ كيفيت بهترين روغن در بين روغن هاي نباتي  مي باشد و حتي برخي آن را به علت خصوصيات فراوان كيفي در حد دارو براي سلامتي بشر مي دانند و به همين دليل شوراي بين المللي زيتون جهت حفظ و بهبود خصوصيات كيفي آن تست هاي (تجزیه) شيميايي را کافی ندانسته و تست ارگانولپتیک و يا حسي را نيز براي ارزيابي روغن زيتون پيشنهاد داده است و در حال حاضر علاوه بر بازار مشترك اروپا در بسياري از كشورها با انجام آموزش هاي مربوطه نسبت به تربيت گروه هاي تست پانل اقدام مي نمايد. اركان تست ارگانولپتیک بر اساس نوع آلودگي هاي ميوه و روغن و اثرات آلودگي ها بر روغن به لحاظ بو، طعم، مزه تنظيم شده است، به طوري كه در يك پانل هشت نفره به خصوصيات مختلف موجود در روغن نمره بين يك تا پنج يا يك تا ده داده مي شود و در نهايت بر اساس معدل نمرات، كيفيت روغن ارزيابي مي شود.آلودگي ها مربوط به خاك، آسيب ديدگي ميوه ها، كپك زدگي ميوه، آلوده بودن به علف يا برگ درخت زيتون، ماندگي ميوه پس از برداشت و آلودگي به آفات و بيماريها و اکسیداسیون روغن... مي باشد.

 بر اساس اهمیت موضوع و با هماهنگی و همکاری موثر دفتر زیتون وزارت جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی گیلان در سال 1391 اقدام به افتتاح آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زیتون رودبار کرد. مساحت این آزمایشگاه 100 متر مربع است و شامل، اتاق تست پانل، آزمایشگاه شیمی، اتاق آماده سازی نمونه و اتاق رییس پانل است. اهداف تاسیس این آزمایشگاه عبارت اند از:

• ارزيابي كيفي روغن زيتون

• نظارت بر آزمايشگاههاي ارزیابی حسی روغن زیتون بخش خصوصی-

• آموزش ارزیاب حسی روغن زیتون براي منطقه و كشور

•  تعيين كيفيت روغن ارقام مختلف زيتون

• كنترل مراحل توليد و بسته بندي روغن زيتون در منطقه بر اساس استانداردهاي داخلي و بين المللي

• فراهم نمودن زمينه صادرات روغن زيتون با كيفيت توليد داخل

• امكان كنترل بر واردات روغن زيتون و جلوگيري از ورود روغن هاي كم كيفيت

در حال حاضر این آزمایشگاه دارای 12 نفر ارزیاب حسی روغن زیتون است که دوره آموزشی ارزیابی حسی را در دانشگاه خائن اسپانیا، گذرانده اند. هر ماه جلسه ارزیابی حسی در این آزمایشگاه برگزار می شود و کیفیت نمونه های روغن زیتون متقاضیان بررسی می گردد. همچنین، برای فعالیت تخصصی، یک نفر دکتری تخصصی شیمی آلی، بعنوان مسئول فنی و با قرارداد مشارکتی، با این آزمایشگاه همکاری نماید. فعالیت های جاری آزمایشگاه به شرح زیر می باشد:

• برگزاری جلسات ماهانه ارزیابی حسی روغن زیتون

• برگزاری کلاسها و کارگاههای آموزشی

• اندازه گیری شاخص های اسیدیته، پراکسید، pH، رطوبت و چگالی روغن زیتون

• اندازه گیری اسیدیته محلول، نمک و pH کنسرو زیتون

با وجود اهمیت و ضرورت ارزیابی حسی روغن زیتون، این تست هنوز در کشور ما اجباری نیست. یکی از علتهای این موضوع، کمبود نیروی متخصص ارزیاب حسی روغن زیتون عنوان شده است. به منظور تربیت ارزیاب ماهر روغن زیتون، به همت مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان گیلان و دفتر زیتون وزارت جهاد کشاورزی، دوره آموزشی ارزیابی حسی روغن زیتون با حضور اساتید شورای بین المللی زیتون در دو مرحله و سالهای 97 و 98 برگزار شد. در نظر است مرحله سوم این دوره در پاییز سال جاری برگزار شود. در پایان برگزاری دوره، دو گروه ارزیاب حسی 8 نفره با مدرک شورای بین المللی زیتون، به صنعت زیتون کشور معرفی خواهد شد تا زمینه ای برای اجباری شدن این تست فراهم شود.

در پی برگزاری موفق دو مرحله از دوره آموزشی ارزیابی حسی روغن زیتون در ایران و ارایه گزارشات جامع و کامل اساتید این دوره ها به شورای بین المللی زیتون، با درخواست دفتر زیتون وزارت جهاد کشاورزی، آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون ایستگاه تحقیقات زیتون رودبار به عنوان کاندید آزمایشگاه آکرودیته شورای بین المللی زیتون در سال 2019 پذیرفته شد. برای ارزیابی این آزمایشگاه جهت آکرودیته شدن، در دو مرحله، خرداد و تیر سال جاری، نمونه های روغن زیتون شورای بین المللی زیتون، به آزمایشگاه فرستاده شد. نمونه های مذکور توسط ارزیابهای آزمایشگاه، بررسی و نتایج آن به شورای بین المللی زیتون ارسال شد. نتایج نمونه های سری اول مورد تایید قرار گرفت. نتایج نمونه های سری دوم نیز در شهریور ماه اعلام خواهد شد. در صورتیکه آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون آکرودیته شورای بین المللی زیتون شود، سالی 20 هزار یورو درآمد خواهد داشت. 

دلایل  توجیهی تجهیز آزمایشگاه ارزیابی حسی زیتون و کنترل مواد غذایی

ارزیابی حسی روغن زیتون، بهترین روش تشخیص کیفیت روغن زیتون از نظر شورای بین المللی زیتون است. آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون ایستگاه تحقیقات زیتون رودبار، در سال 1391، تاسیس شده است. و دارای شناسه ملی به شماره IR3166213358000818 در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج جهاد کشاورزی می باشد .این آزمایشگاه دارای 12 نفر ارزیاب آموزش دیده بین المللی است و جلسات ماهیانه ارزیابی حسی روغن زیتون در این آزمایشگاه برگزار میشود. تاکنون چندین بار در خصوص تبدیل شدن آزمایشگاه مذکور بصورت همکار اداره کل استاندارد استان گیلان، اقداماتی انجام شده است اما این درخواست بدلیل اینکه آزمایشگاه همکار در ارزیابی حسی روغن زیتون در سازمان استاندارد تاکنون تعریف نشده است و همچنین عدم وجود تجهیزات آزمابشگاهی و انجام آزمایشات شیمیایی روغن از جمله جی سی، تایید نشده است.

تا کنون دو دوره بین المللی درون کشوری ارزیابی حسی روغن زیتون، با توجه به مدارک پیوست  با حضور اساتید شورای بین المللی زیتون، با هدف تربیت ارزیاب ماهر، در محل مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی گیلان تشکیل شده است. بدلیل ارتباطات بین المللی ایستگاه، آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون، بعنوان آزمایشگاه آکرودیته شورای بین المللی زیتون، در زمینه ارزیابی حسی روغن زیتون شناخته شده است. در صورت وجود تجهیزات آزمایشگاهی، از جمله جی سی، زمینه لازم برای آکرودیته شدن آزمایشگاه، از نظر انجام آزمایشات شیمیایی، فراهم خواهد شد.

گواهی ثبت جهاتی آزمایشگاه ارزیابی حسی روغن زیتون :