هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان

پوشش گياهی استان گيلان

استان گيلان به لطف برخورداری از شرايط اقليمی متنوع و توپوگرافی ويژه، از غنای گونه­‌ای بالايی برخوردار است. به‌طوری‌که از نظر جغرافياي گياهي دارای سه نوع ناحيه رويشی اروپا - سيبري در سواحل و شیب‌های کوهستانی روبه‌دریا، عناصر رویشی مديترانه‌­ای در دره سفيدرود و اطراف آن و رویش‌های ايران-تورانی در مناطق جنوبی­‌تر است.

اهداف تشکیل هرباریوم

1-تهیه نمونه­‌های هرباریوم به‌ عنوان اسنادی از حضور و پراکنش گونه­‌های گیاهی در مناطق مختلف رویشی استان

2- ارائه مجموعه‌ای مرجع و استاندارد برای تعیین صحت‌ و سقم شناسایی گیاهان تازه جمع‌آوری‌شده

3- به‌کارگیری و آموزش كارآموزان و کارورزان مختلف دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشي

4- همكاري و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویی در زمينه‌­های مختلف گیاه‌شناسی

موقعيت و امكانات هرباريوم مركز

هرباريوم مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گيلان به مساحت 55 مترمربع واقع در محل ستاد مرکز و شامل اتاق هرباریوم به مساحت 43 مترمربع و اتاق‌های کارشناس، پرس و انبار است.

تجهيزات آزمايشگاه شامل 10 كمد هرباریوم فلزي و 12 کمد MDF 4 خانه، 24 قفسه‌ای جهت نگهداري نمونه‌های هرباریوم، یک دستگاه فریزر جهت ضدعفونی نمودن نمونه­‌ها، یک دستگاه کولر تایمر دار جهت کنترل رطوبت فضای هرباریوم، یک دستگاه استرئومیکروسکوپ اولیمپوس جهت شناسايي نمونه‌های گياهي-منابع فلور ايران-فلور رنگي ايران-فلور ايرانيكا است.

فعالیت‌های صورت گرفته در هرباريوم مرکز گیلان

هرباريوم مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گيلان از سال 1381 در قالب اجراي طرح ملي جمع‌آوری و شناسايي فلور استان گيلان و تشكيل هرباریوم استاني زیر نظر هرباریوم ملی ایران (TARI) شروع به فعاليت نموده است و هم‌اکنون با اجرای فازهای اول تا سوم طرح مذکور، در مجموع 5700 نمونه هرباریوم از مناطق مختلف رویشی استان تهیه‌شده است. نمونه‌­های هرباریومي مذکور حاوی اطلاعات جامع شامل نام علمی گونه، نام خانواده، آدرس محل جمع‌آوری، ارتفاع از سطح دریا، طول و عرض جغرافیایی نقطه جمع­‌آوري، نام جمع‌آوری‌کننده (ها) و نام شناسایی کننده می­‌باشند. این نمونه‌ها با نظم الفبایی به ترتیب برحسب تیره، جنس و گونه درون قفسه­‌هاي هرباریوم نگهداري می‌شوند.  از بین نمونه هاي هرباريومي موجود، تعداد 1306 گونه گياه گل‌دار از 630 جنس و 134 تيره گیاهی با استفاده از منابع فلور مورد شناسایی قرار گرفت. بر اين اساس، بزرگ‌ترین تيره­‌هاي گياهي استان به ترتیب شامل Compositae با 151 گونه، Leguminosae با 97 گونه،Gramineae با 93 گونه، Labiatae با 87 گونه و Cruciferae با 66 گونه،Rosaceae با 66 گونه است. جنس‌های بزرگ به ترتیب شامل Astragalus با 31 گونه، Carex با 23 گونه، Veronica با 17 گونه و Alchemilla با 15 گونه هستند.

همچنین از بين نمونه­‌هاي شناسایی‌شده هرباریوم مرکز دو گونه جديد Oxytropis guilanica Maassoumi & Moradi و Astragalus kelishomensis Maassoumi & Mozaffarian & Moradi و يك گزارش جديد از کشور از گونه Androsace elongata L. معرفي گرديده است.

تصویر 1-نمایی از هرباریوم مرکز

تصویر 2-نمای داخلی قفسه‌های هرباریوم

تصویر 3-نمونه هرباریوم

تصویر 4- Oxytropis guilanica Maassoumi & Moradi

تصویر 5- Astragalus kelishomensis Maassoumi & Mozaffarian & Moradi

تصویر 6- Androsace elongata L.

 تصویر 7-Convolvulus persicus L.

تصویر 8-Nelumbium capsicum Fisch. Ex DC.

تصویر 9-نمای جنگلی

تصویر 10-نمای جنگلی

تصویر 11- نمای مرتعی

 تصویر 12-Leucojum aestivum L.

ساير فعالیت‌های هرباریوم

تهيه نمونه­هاي هرباریومي گلسنگ و خزه استان گیلان

گلسنگ‌­ها به همراه خزه­‌ها گیاهان پیشگام (Pioneer ) هستند که در یک عرصه عاری از رویش ظاهرشده و با تشکیل خاک و بهبود شرایط محیطی مقدمه ورود سایر گیاهان و موجودات زنده محسوب می‌شوند. از گلسنگ‌ها به‌عنوان شناساگرهاي زيستي (Bioindicators ) در برآورد میزان آلودگی محیط­‌های طبیعی و شهری استفاده می‌شود. تاکنون هزاران ماده باارزش از گلسنگ­‌ها استخراج گردیده است که در صنایع مختلف غذایی، رنگ‌سازی، دارویی، آرایشی-بهداشتی و غیره کاربرد وسیعی دارند. بريوفيت ها يكي از اجزاي مهم تشکیل‌دهنده اكوسيستم جنگل محسوب می‌شوند و در ارزيابي ميزان آلودگی‌های زيست-محيطي و مطالعات كنترل بيولوژيكي كاربرد داند.

به علت اينكه بسیاری از مناطق كشور از نقطه‌نظر شناسایی گلسنگ­ها و بریوفیت­ها ناشناخته باقی‌مانده است و از طرفي استان گيلان به دلیل دارا بودن تنوع بالای توپوگرافی و اقلیمی، از تنوع بالای فلور گلسنگ و خزه در کنار فلور گیاهان آوندی برخوردار است، پروژه جمع‌آوری و شناسایی گیاهان بی گل (تالوفیت و بریوفیت) به‌منظور تشکیل هرباریوم تخصصی در استان گیلان در سال‌های 1393-1389 در مرکز استان گیلان و چند استان ديگر در قالب طرح ملی بخش گیاه­شناسی موسسه اجرا گرديد. 446 نمونه هرباریوم بریوفیت و 437 نمونه هرباریوم گلسنگ مربوط به مناطق مختلف استان تهيه گرديد. 34 آرایه بريوفيت در حد گونه و جنس شناسايي گرديد كه شامل یک‌شبه خزه شاخ‌دار، 9 جگرواش و 24 خزه است. از بين نمونه­هاي شناسایی‌شده خزه،9 گونه به فهرست گونه­ای بریوفیت استان گیلان اضافه شد. همچنين 48 آرایه گلسنگ در حد گونه و جنس شد و دو جنس  Peltigera و Cladonia به ترتیب با دارا بودن 7 و 6 گونه دارای بیشترین گونه شناسایی‌شده در بین جنس‌های گلسنگی استان بودند.

تصویر 14- جعبه‌های نگهداری نمونه‌های هرباریوم بریوفیت و گلسنگ

تصویر 15- رویشگاه بریوفیت

تصویر 17- Phaeoceros laevis (L.) Prossk.

 تصویر 18-Usnea articulata (L.)Hoffm.

تصویر 19- Tornabea scutellifera (With.)J.R.L.Laundan