هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان
پوشش گياهی استان گيلان
استان گيلان به لطف برخورداری از شرايط اقليمی متنوع و توپوگرافی ويژه، از غنای گونهای بالايی برخوردار است. به‌طوری‌که از نظر جغرافياي گياهي دارای سه نوع ناحيه رويشی اروپا - سيبري در سواحل و شیب‌های کوهستانی روبه‌دریا، عناصر رویشی مديترانه‌ای در دره سفيدرود و اطراف آن و رویش‌های ايران-تورانی در مناطق جنوبی‌تر است.
اهداف تشکیل هرباریوم
1-تهیه نمونه‌های هرباریوم به عنوان اسنادی از حضور و پراکنش گونه‌های گیاهی در مناطق مختلف رویشی استان
2- ارائه مجموعه‌ای مرجع و استاندارد برای تعیین صحت و سقم شناسایی گیاهان تازه جمع‌آوری‌شده
3- به‌کارگیری و آموزش كارآموزان و کارورزان مختلف دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشي
4- همكاري و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویی در زمينه‌های مختلف گیاهشناسی
موقعيت و امكانات هرباريوم مركز
هرباريوم مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گيلان به مساحت 55 مترمربع واقع در محل ستاد مرکز و شامل اتاق هرباریوم به مساحت 43 مترمربع و اتاق‌های کارشناس، پرس و انبار است.
تجهيزات آزمايشگاه شامل 10 كمد هرباریوم فلزي و 12 کمد MDF 4 خانه، 24 قفسه‌ای جهت نگهداري نمونه‌های هرباریوم، یک دستگاه فریزر جهت ضدعفونی نمودن نمونه‌ها، یک دستگاه کولر تایمر دار جهت کنترل رطوبت فضای هرباریوم، یک دستگاه استرئومیکروسکوپ اولیمپوس جهت شناسايي نمونه‌های گياهي-منابع فلور ايران-فلور رنگي ايران-فلور ايرانيكا است.
فعالیت‌های صورت گرفته در هرباريوم مرکز گیلان
هرباريوم مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گيلان از سال 1381 در قالب اجراي طرح ملي جمع‌آوری و شناسايي فلور استان گيلان و تشكيل هرباریوم استاني زیر نظر هرباریوم ملی ایران (TARI) شروع به فعاليت نموده است و هم‌اکنون با اجرای فازهای اول تا سوم طرح مذکور، در مجموع 5700 نمونه هرباریوم از مناطق مختلف رویشی استان تهیه‌شده است. نمونه‌های هرباریومي مذکور حاوی اطلاعات جامع شامل نام علمی گونه، نام خانواده، آدرس محل جمع‌آوری، ارتفاع از سطح دریا، طول و عرض جغرافیایی نقطه جمع‌آوري، نام جمع‌آوری‌کننده (ها) و نام شناسایی کننده می‌باشند. این نمونه‌ها با نظم الفبایی به ترتیب برحسب تیره، جنس و گونه درون قفسه‌هاي هرباریوم نگهداري می‌شوند. از بین نمونه هاي هرباريومي موجود، تعداد 1306 گونه گياه گل‌دار از 630 جنس و 134 تيره گیاهی با استفاده از منابع فلور مورد شناسایی قرار گرفت. بر اين اساس، بزرگ‌ترین تيره‌هاي گياهي استان به ترتیب شامل Compositae با 151 گونه، Leguminosae با 97 گونه،Gramineae با 93 گونه، Labiatae با 87 گونه و Cruciferae با 66 گونه،Rosaceae با 66 گونه است. جنس‌های بزرگ به ترتیب شامل Astragalus با 31 گونه، Carex با 23 گونه، Veronica با 17 گونه و Alchemilla با 15 گونه هستند.
همچنین از بين نمونههاي شناسایی‌شده هرباریوم مرکز دو گونه جديد Oxytropis guilanica Maassoumi & Moradi و Astragalus kelishomensis Maassoumi & Mozaffarian & Moradi و يك گزارش جديد از کشور از گونه Androsace elongata L. معرفي گرديده است.
تصویر 1-نمایی از هرباریوم مرکز
تصویر 2-نمای داخلی قفسه‌های هرباریوم
تصویر 3-نمونه هرباریوم
تصویر 4- Oxytropis guilanica Maassoumi & Moradi
تصویر 5- Astragalus kelishomensis Maassoumi & Mozaffarian & Moradi
تصویر 6- Androsace elongata L.
تصویر 7-Convolvulus persicus L.
تصویر 8-Nelumbium capsicum Fisch. Ex DC.
تصویر 9-نمای جنگلی
تصویر 10-نمای جنگلی
تصویر 11- نمای مرتعی
تصویر 12-Leucojum aestivum L.
تصویر 13- Saxifraga iranica Bornm.
ساير فعالیت‌های هرباریوم
تهيه نمونههاي هرباریومي گلسنگ و خزه استان گیلان
گلسنگها به همراه خزه‌ها گیاهان پیشگام (Pioneer ) هستند که در یک عرصه عاری از رویش ظاهرشده و با تشکیل خاک و بهبود شرایط محیطی مقدمه ورود سایر گیاهان و موجودات زنده محسوب می‌شوند. از گلسنگها به‌عنوان شناساگرهاي زيستي (Bioindicators ) در برآورد میزان آلودگی محیط‌های طبیعی و شهری استفاده می‌شود. تاکنون هزاران ماده باارزش از گلسنگها استخراج گردیده است که در صنایع مختلف غذایی، رنگ‌سازی، دارویی، آرایشی-بهداشتی و غیره کاربرد وسیعی دارند. بريوفيت ها يكي از اجزاي مهم تشکیل‌دهنده اكوسيستم جنگل محسوب می‌شوند و در ارزيابي ميزان آلودگی‌های زيست-محيطي و مطالعات كنترل بيولوژيكي كاربرد داند.
به علت اينكه بسیاری از مناطق كشور از نقطه‌نظر شناسایی گلسنگها و بریوفیتها ناشناخته باقی‌مانده است و از طرفي استان گيلان به دلیل دارا بودن تنوع بالای توپوگرافی و اقلیمی، از تنوع بالای فلور گلسنگ و خزه در کنار فلور گیاهان آوندی برخوردار است، پروژه جمع‌آوری و شناسایی گیاهان بی گل (تالوفیت و بریوفیت) به‌منظور تشکیل هرباریوم تخصصی در استان گیلان در سال‌های 1393-1389 در مرکز استان گیلان و چند استان ديگر در قالب طرح ملی بخش گیاهشناسی موسسه اجرا گرديد. 446 نمونه هرباریوم بریوفیت و 437 نمونه هرباریوم گلسنگ مربوط به مناطق مختلف استان تهيه گرديد. 34 آرایه بريوفيت در حد گونه و جنس شناسايي گرديد كه شامل یک‌شبه خزه شاخ‌دار، 9 جگرواش و 24 خزه است. از بين نمونههاي شناسایی‌شده خزه،9 گونه به فهرست گونهای بریوفیت استان گیلان اضافه شد. همچنين 48 آرایه گلسنگ در حد گونه و جنس شد و دو جنس Peltigera و Cladonia به ترتیب با دارا بودن 7 و 6 گونه دارای بیشترین گونه شناسایی‌شده در بین جنس‌های گلسنگی استان بودند.
تصویر 14- جعبه‌های نگهداری نمونه‌های هرباریوم بریوفیت و گلسنگ
تصویر 15- رویشگاه بریوفیت
تصویر 16- Neckera complanata(Hedw.)Huebener
تصویر 17- Phaeoceros laevis (L.) Prossk.
تصویر 18-Usnea articulata (L.)Hoffm.
تصویر 19- Tornabea scutellifera (With.)J.R.L.Laundan